Maria in the Cities
English
Maria in the Cities
“Observer, philosopher, flâneur – call him what you will… ”
Maria Ikonomopoulou is a flaneuse.
City attracts her and inspires her, it becomes a field for observation, associations and action.
She walks in there, studies its details and points them out while, at the same time, she communicates through it with her interventions in the urban landscape.
She doesn’t walk around, she wanders.
By deducing wandering into a creative vortex -following a genealogy of artistic practice that goes from Baudelaire to Situationists and from Vito Acconci and Richard Long to Francis Alys and Sophie Call- Ikonomopoulou drags up from the city the actual material that consists her personal artistic language.
It was during a wandering in Athens that Growing Care was born; when she noticed that at several spots some residents were taking care of public plants and trees on their own initiative. Maria approached those people, talked with them, took pictures of the nursing procedure and ‘offered’ them, as an artistic gesture, a poster that was made within the Public Works platform -a project that we were running as cARTel group from 2005 to 2007 in Athens, hosted by Cheap Art gallery, and through which artists were trying to speak with their posters to an audience that would never visit a gallery.
“The unreciprocated gift still makes the person who has accepted it inferior, particularly when it has been accepted with no thought of returning it.” points out Marcel Mauss in his book The Gift
Ikonomopoulou’ s poster was made exactly in this context: to be offered as a gift -or rather as a gift in return- towards the tender gesture of looking after the public flora. If for Mauss gift economy has three obligations, to give (presents), to receive and to reciprocate, Ikonomopoulou’s work in Growing Care begins after the act of receiving. She accepts and enjoy the present and subsequently prepares with diligence the essential counter-gift that has to be offered for activating the social bond.
While keeping the unforeseen organicity of a plant entity Growing Care has been evolved through all these years, since 2005 up to today, adopting several forms in several environments. Always placed in urban landscapes, it developed its special economy, based on exchange, generosity, offering and sharing, in connection with the problematics of the public (shared) space (which is another major theme in Ikonomopoulou’s artistic research).
Through Growing Care, small offers’ zones, either concerning the care of public plants or the placement of a pot or a flower bed on a public place, are treated as emotionally charged fields -in a Situationist point of view. Additionally, however, they open a discourse on the fluidity of the boundaries between private and public -a feature that characterizes cities like Athens-, on the ‘gentle’ offer/ trespassing: From the small cute pot that decorates a store’s entrance, to the huge, annoying and delimiting flowerbed, outside a coffee shop, that blocks the pedestrian’s passage.
The exchanging/ sharing process has been realized through the project’s evolution in numerous ways. By offerings of plant pots and ephemeral paper or calcimine installations in Athens, by creating a self-made flower patio in Elefsina or by gathering flowers with children and their parents, and using them afterwards for art craft in Sinop and Rotterdam.
At the same time, the artistic expression of her reciprocative care is preserving the tenderness of traditional craftsmanship through embroidery, a sensitive micro-papercutting art or artful calcimine drawings, referring to the Greek villages’ whitewashing.
‘It’s not about flowers’ emphasises the artist.
Flowers were just an excuse for an ongoing project on care and its growth, gift and its functions, city and its psychogeography, public space and its limits.
Still, there is one more thing that Growing Care is about: Wandering -literally or metaphorically- as a method. As Ikonomopoulou’s artistic path is widely characterised by an almost Buddhist abandonment to the natural flux of things, her whole creative vision gives prominence to the procedure and the absence of any strict pre-planning; it becomes thus a celebration of the encounter with the unpredicted.
The artist embraces chance and often makes it her guide as in her work’s course there is no mapping. Her work, elegant interventions in the public landscape or emotional notes directing to new routes of artistic action, swings from the severity of a Dérive to the fluidity of a Flaneusy and from sitiuationist detournement becomes Epicurean swerve, a generator of creative possibilities and prospects.
The way the city is read in Growing Care creates a personal practice of re-appropriation, the procedure that Michel de Certeau calls ‘multiform, resistance, tricky and stubborn’ that ‘eludes discipline without being out-side the field in which it is exercised, and should lead us to a theory of everyday practices, of lived space, of the disquieting familiarity of the city’.
And eventually, this is the exact practice the entire work of Ikonomopoulou is based upon.
Therefore, Growing Care, apart from the issues of public space, interaction and gift economy that raises, ends up being a research on Ikonomopoulou’s own artistic practice. It becomes a self-reflection on her whole artistic trajectory.
London 2018
The text is part of Maria Ikonomopoulou’s monograph ‘Anthology’ that was published on March 2020.
Ελληνικα
Η Μαρία στις Πόλεις
“Παρατηρητής, φιλόσοφος, flaneur - πείτε τον όπως θέλετε…”
Η Μαρία Οικονομοπούλου είναι μια flaneusse.
Η πόλη την παρασύρει και την εμπνέει, γίνεται πεδίο παρατήρησης, συνειρμών και δράσης. Την περπατάει, εντρυφεί στις λεπτομέρειές της και τις αναδεικνύει, αλλά και επικοινωνεί μέσω αυτής με παρεμβάσεις της στο αστικό τοπίο.
Δεν περιφέρεται, περιπλανιέται.
Ανάγοντας την περιπλάνηση σε δημιουργική δίνη -με μια γενεαλογία καλλιτεχνικής πρακτικής που φτάνει από τον Baudelaire στους Καταστασιακούς και από τον Vito Acconci και τον Richard Long έως τον Francis Alys και τη Sophie Call- η Οικονομοπούλου ανασύρει μέσα από την πόλη το υλικό το οποίο απαρτίζει το προσωπικό καλλιτεχνικό της ιδίωμα.
Μέσα από μια τέτοια περιπλάνηση στην Αθήνα ξεκίνησε και το project Growing Care, όταν παρατήρησε σε διάφορα σημεία της πόλης κατοίκους που φρόντιζαν με δική τους πρωτοβουλία φυτά και δέντρα του δημόσιου χώρου. Η Μαρία προσέγγισε τους ανθρώπους αυτούς, αποθανάτισε μέρος της διαδικασίας, συζήτησε μαζί τους και τους ‘προσέφερε’ μια αφίσα στα πλαίσια του project Δημόσια Έργα, μια πλατφόρμα έκφρασης που είχαμε εκκινήσει ως ομάδα cARTel το φθινόπωρο του 2005 με κέντρο τον χώρο της Cheap Art στην Αθήνα, μέσα από την οποία καλλιτέχνες απευθύνονταν με αυτοσχέδιες αφίσες στον κόσμο εκτός γκαλερί.
“Το δώρο που δεν έχει ανταποδοθεί υποβιβάζει τον άνθρωπο που το δέχτηκε, ιδιαίτερα αν αυτός δεν σκέφτηκε ποτέ να ανταποδώσει”, γράφει ο Marcel Mauss στο Δώρο.
Η αφίσα της Μαρίας δημιουργήθηκε ακριβώς για να προσφερθεί ως δώρο -ή μάλλον αντι-δώρο- απέναντι στην τρυφερή χειρονομία της φροντίδας της δημόσιας χλωρίδας που παρατήρησε στην πόλη. Αν για τον Mauss η οικονομία του δώρου έχει τρεις υποχρεώσεις, την προσφορά, την αποδοχή και την αντι-προσφορά, η δουλειά της Οικονομοπούλου στο Growing Care ξεκινά μετά την αποδοχή. Αποδέχεται και απολαμβάνει το δώρο και στη συνέχεια ετοιμάζει με συνέπεια την απαραίτητη αντιπροσφορά που πρέπει να γίνει προκειμένου να ενεργοποιηθεί ο κοινωνικός δεσμός.
Διατηρώντας την απρόβλεπτη οργανικότητα μιας φυτικής οντότητας, το Growing Care εξελίχθηκε όλα αυτά τα χρόνια, από το 2005 μέχρι σήμερα και απέκτησε διάφορες μορφές και σε διαφορετικά περιβάλλοντα, κρατώντας πάντα αυστηρά ως πεδίο το αστικό τοπίο και αναπτύσσοντας την ιδιότυπη ανταλλακτική του οικονομία, τη βασισμένη στη γενναιοδωρία, την προσφορά και το μοίρασμα, σε συνάρτηση με την προβληματική του (μοιρασμένου) δημόσιου χώρου -μια προβληματική που κυριαρχεί εν γένει στη δουλειά της καλλιτέχνιδος.
Μέσα από το Growing Care οι τόποι των μικρών προσφορών, είτε πρόκειται για τη φροντίδα δημόσιων φυτών, είτε για την τοποθέτηση μιας γλάστρας ή ενός παρτεριού σε κοινόχρηστους χώρους, αντιμετωπίζονται αφενός ως συναισθηματικά φορτισμένα πεδία δυνάμεων της πόλης -κατά μια καταστασιακή οπτική. Αφετέρου όμως γίνονται άξονες για την έναρξη μιας συζήτησης πάνω στη ρευστότητα των ορίων ιδιωτικού-δημόσιου, που άλλωστε χαρακτηρίζει μεγαλουπόλεις σαν την Αθήνα, τις ευγενείς ‘καταπατήσεις’-προσφορές, από τη μικρή γλάστρα έξω από μια πόρτα μαγαζιού που ομορφαίνει τη γειτονιά, μέχρι το μεγάλο, ενοχλητικό και οριοθετικό παρτέρι του καφέ που θα εμποδίσει τη διέλευση του πεζού.
Η διαδικασία ανταλλαγή/ μοίρασμα πραγματώνεται κατά την εξέλιξη του project ποικιλοτρόπως. Άλλοτε με ‘δωρεές’ γλαστρών με φυτά και εφήμερες εγκαταστάσεις από χαρτί ή ασβέστη στην Αθήνα, με την δημιουργία μιας αυτοσχέδιας αυλής με λουλούδια [patio] στην Ελευσίνα ή συλλέγοντας λουλούδια μαζί με παιδιά και γονείς και χρησιμοποιώντας τα σε έργα στη Σινώπη και το Ρότερνταμ.
Ταυτόχρονα οι καλλιτεχνικές εκφάνσεις της ανταποδοτικής της φροντίδας διατηρούν την τρυφερότητα της παραδοσιακής χειροτεχνίας μέσω του κεντήματος, μιας ευαίσθητης μικρο-χαρτοκοπτικής ή περίτεχνων σχεδίων από ασβέστη που παραπέμπουν στο ασβέστωμα που συναντούσαμε στα χωριά.
It’s not about flowers [Δεν έχει να κάνει με τα λουλούδια] τονίζει εμφαντικά η καλλιτέχνης. Τα λουλούδια υπήρξαν μόνο η αφορμή για ένα on going project πάνω στη φροντίδα, το δώρο, την πόλη και τις ψυχογεωγραφίες της, τον δημόσιο χώρο και τα όριά του.
Το Growing Care όμως αφορά άμεσα και κάτι άλλο:
Την περιπλάνηση -κυριολεκτική ή μεταφορική- ως μέθοδο.
Γιατί η καλλιτεχνική πορεία της Οικονομοπούλου χαρακτηρίζεται σε μεγάλο βαθμό από μια σχεδόν βουδιστική άφεση πάνω στην φυσική εξέλιξη των πραγμάτων, την ανάδειξη της διαδικασίας, την απουσία ενός αυστηρού προ-σχεδιασμού, τον εορτασμό της συνάντησης με το απρόσμενο.
Η καλλιτέχνης αγκαλιάζει το τυχαίο και συχνά-πυκνά το κάνει οδηγό της αφού στην εξέλιξη των έργων της -όπως και στις περιηγήσεις της στην πόλη- δεν υπάρχει χαρτογραφημένη πορεία πλεύσης. Η δουλειά της, άλλοτε ως διακριτική παρέμβαση στο αστικό τοπίο, άλλοτε ως συναισθηματική παρατήρηση που οδηγεί σε νέους δρόμους καλλιτεχνικής δράσης, επιστρέφει από την χαρτογραφική αυστηρότητα του Derive στη ρευστότητα ενός Flaneusy και από καταστασιακή detournement (εκτροπή) γίνεται επικούρεια παρέγκλιση, γεννήτρια δημιουργικών δυνατοτήτων και προοπτικών.
Μέσα από τον τρόπο που διαβάζεται η πόλη στο Growing care αναπτύσσεται μια προσωπική πρακτική επαν-οικειοποίησής της, αυτό που ο Michel de Certeau χαρακτηρίζει διαφυγή της πειθαρχίας χωρίς να βγαίνει εκτός του πεδίου στο οποίο ασκείται, μια διαδικασία αντίστασης, πεισματική, πολύμορφη και απατηλή. Και αυτή ακριβώς η διαδικασία είναι τελικά που χαρακτηρίζει όλο το εύρος δουλειάς της Οικονομοπούλου.
Έτσι το Growing Care, πέραν από τις προβληματικές του δημόσιου χώρου, της διάδρασης και της οικονομίας του δώρου που θίγει, καταλήγει να λειτουργεί και ως διερεύνηση της ίδιας της καλλιτεχνικής της πρακτικής. Γίνεται ένας αναστοχασμός, θα μπορούσαμε να πούμε, πάνω σε όλη την καλλιτεχνική της πορεία.
Λονδίνο 2018
