Μια βόλτα στο δάσος
Καθώς περιφέρεσαι ανάμεσα στο χαοτικό σύμπλεγμα από τους ατελάρωτους καμβάδες της Vivian Suter στην έκθεσή της στο Camden Arts Center «Tintin’s Sofa», νομίζεις ότι μυρίζεις το χώμα, τα λουλούδια ή τον επικείμενο ερχομό μιας μπόρας. Οι ζωγραφικές της επιφάνειες αν και άτιτλες μιλούν ευφραδώς για τα δέντρα, τη λίμνη, τα σκυλιά της, τις αλλαγές των εποχών και των ανέμων. Μεταξύ άλλων κάπου διακρίνονται οι θέσεις του ήλιου, η γραμμή του ορίζοντα, ένα μονοπάτι, τα χρώματα της δύσης. Θέλεις να τους χαϊδέψεις και να τους ξεφυλλίσεις, ακόμα και να ξεκουραστείς πάνω τους, όπως ο Tintin, ο σκύλος της καλλιτέχνιδος, που κατά καιρούς τους επιλέγει για καναπέ (σύμφωνα με τον τίτλο της έκθεσης).
Η ιδιόμορφη τέχνη της Suter και ο επιλεγμένος από την ίδια τρόπος που το έργο της εκτίθεται, ανακαλεί τη συζήτηση πάνω στο διευρυμένο πεδίο της ζωγραφικής καθώς παρουσιάζεται, όχι ως σειρά μεμονωμένων δισδιάστατων παραστάσεων, αλλά ως ενιαία σύνθεση από ζωγραφισμένα απτά αντικείμενα που, καθώς αιωρούνται, έρπουν και απλώνονται, γίνονται τέντες, σημαίες, παραβάν, παράθυρα, χαλιά ή αιώρες. Φτιάχνουν δηλαδή περιβάλλοντα.
Οι ζωγραφικές αυτές εγκαταστάσεις –που είχαμε την τύχη να θαυμάσουμε και στην Αθήνα κατά τη διάρκεια της Documenta 14– έχουν μια πρωτοφανή οργανικότητα που δεν οφείλεται σε συγκεκριμένα μοτίβα ή βιομορφικά σχέδια. Μοιάζει σαν οι καμβάδες της να είχαν αφεθεί στην ύπαιθρο περιμένοντας το χρόνο να μιλήσει μέσα από αυτούς, σαν να προσκάλεσαν την ίδια τη φύση να συντάξει πάνω τους το ποίημα της. Είναι προϊόντα του τυχαίου και του βιωματικού όχι μόνο στην πραγματοποίηση αλλά και στην εγκατάσταση. Η καλλιτέχνης περιγράφει ότι τοποθετεί τον πρώτο καμβά στον χώρο και μετά προχωρά αυτοσχεδιαστικά με τους υπόλοιπους. Αντιμετωπίζει την καλλιτεχνική της πρακτική ως κάτι το ιδιοσυγκρασιακό, αφηρημένο, σωματικό και τελικά γλυπτικό, που την κάνει πρωτίστως να νοιώθει καλά. Την ευδαιμονία αυτή επιθυμεί στη συνέχεια να μεταβιβάσει και στο κοινό. Βασικός πρωταγωνιστής της δουλειάς της είναι το χρώμα –του ουρανού, της λάσπης, του γρασιδιού και των λουλουδιών– που «κουβαλάει» μέσα της. Μια ιδιότητα που αποδίδει στην Αργεντίνικη καταγωγή της.
Μέσα από την έκθεση είναι σα να μας ‘ανοίγει το σπίτι της’ ή σαν να μας παίρνει για μια βόλτα στο δάσος. Άλλωστε το σπίτι της είναι κυριολεκτικά μέσα στο δάσος, στη ζούγκλα, δίπλα σε μια λίμνη στη Γουατεμάλα, όπου η Ελβετο-αργεντίνα καλλιτέχνης ζει τα τελευταία 40 χρόνια, αφού αποφάσισε να αφήσει την πόλη και να αφιερωθεί στη ζωγραφική. Κι όταν πριν από χρόνια οι τροπικές καταιγίδες πλημμυρήσαν σπίτι και στούντιο αρνήθηκε να θεωρήσει ότι τα έργα της καταστράφηκαν. Τα είδε να εξελίσσονται σε διάλογο με το φυσικό τους περιβάλλον –όπως το ράγισμα στο Μεγάλο Γυαλί του Duchamp— ανάγοντάς τα έτσι ταυτόχρονα σε ντοκουμέντα του συμβάντος. Η ζωγραφική της Suter υπό αυτό το πρίσμα γίνεται ένα αρχείο στιγμών.
Στον αντίποδα του σκεπτικισμού της Rosalind Krauss απέναντι σε μια, υπονομευτική για την μεγάλη τέχνη, «μεταμεσική συνθήκη», αυτή μιας πολυσύνθετης καλλιτεχνικής δημιουργίας πέραν του ενός και συγκεκριμένου μέσου, εδώ έχουμε μια χειμαρρώδη ζωγραφική που ξεπερνά τις δύο διαστάσεις εκτεινόμενη στα όρια της γλυπτικής εγκατάστασης, χωρίς όμως να προδίδει ούτε στιγμή το μέσον της. Χαρίζοντάς του αντιθέτως απεριόριστη εκφραστική δύναμη, καθώς το αφήνει να διαχέεται σαν jazz μουσική στον τρισδιάστατο χώρο, τόσο κατά τη δημιουργία του όσο και κατά την παρουσίασή του.
Μέσα απ’ όλα αυτά, η έκθεση της Suter με τον ευδαιμονισμό και την άχρονη φυσικότητά της αναδεικνύει μια τέχνη που αρνείται τον ψηφιακό κόσμο, μια τέχνη πολυδιάστατη, της γης και της χειρονομίας, που μοιάζει να μας κοιτάει από μακριά, από το τροπικό της δάσος (ή από παλιά, από τότε που δεν υπήρχαν οθόνες) κλείνοντας το μάτι –έστω και ακούσια– στο ερώτημα του τι μπορεί να είναι ζωγραφική σήμερα.
το κειμενο δημοσιευτηκε τον μαρτιο του 2020 στα νεα τησ τεχνησ