Ίσως τελικά δεν πάνε όλοι οι έρωτες στον παράδεισο
Ana Mendieta και Carl Andre στο Λονδίνο.
Η δουλειά της Ana Medieta θα μπορούσε να έχει βγει από μια σκοτεινή νουβέλα μαύρης μαγείας και βουντού τελετών, θα μπορούσε να αποτελεί το κεντρικό θέμα ενός φιλμ νουάρ εποχής με αμφίβολο τέλος, ή μιας τραγικής μυθολογικής αφήγησης της Santeria. Όπως άλλωστε και η ζωή της η ίδια. Αίμα, χώμα, λάσπη, γη, το γυναικείο σώμα και οι αποτυπώσεις του, Μεξικάνικα ερείπια και μύθοι, ηφαίστεια και σεξουαλικότητα, μπαρούτι και φεμινισμός. Η μικροκαμωμένη και πανέμορφη Κουβανή, από τις λίγες γυναίκες που οικειοποιήθηκαν το ιδίωμα της Land Art για να μιλήσει θαρραλέα για το γυναικείο ζήτημα, που διαστρέβλωσε πολλάκις και πολυτρόπως την εξωτική ομορφιά της για να καταδείξει την αρσενική εξουσία, που ανέπτυξε μια εντελώς προσωπική και έκδηλα θηλυκή γλώσσα την οποία και αντέταξε στις αυστηρές White Male διαλέκτους που κυριαρχούσαν στους καλλιτεχνικούς χώρους της Αμερικανικής τέχνης του ΄70 μέσα από τον μινιμαλισμό και την εννοιακή τέχνη, αποτελεί πλέον έναν γοητευτικό θρύλο πολλαπλών ερμηνειών και σημείο αναφοράς σε θέματα μειονοτήτων, ανθρωπίνων δικαιωμάτων και οικοφεμινιστικής τέχνης.
Η συνήθης αφήγηση της ζωής της Ana Mendieta ξεκινά από το –τραγικό και ασυνήθιστο- τέλος της. Το Σεπτέμβρη του 1985 και σε ηλικία 36 χρονών η καλλιτέχνης πέφτει από το διαμέρισμα του τριακοστού τέταρτου ορόφου στο Μανχάταν, όπου μένει με τον σύζυγό της, με μια τρομακτική πτώση που αφήνει το αποτύπωμα του κεφαλιού της στην οροφή του delicatessen όπου προσγειώθηκε - σαν θλιβερό post mortem σχόλιο στις πολυάριθμες γήινες καλλιτεχνικές αποτυπώσεις του σώματός της.
Το γεγονός απασχολεί μέχρι σήμερα καλλιτεχνικό και μη κόσμο ενώ το βιβλίο Naked by the window έχει σαν θέμα τη ζωή, το τέλος και τη θυελλώδη σχέση της με τον σύντροφό της, και έναν από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες της Minimal Art, Carl Andre.
Στον αντίποδα της γήινης επικοινωνιακής και έντονα θηλυκής τέχνης της Mendieta και του έντονου χαρακτήρα της o συγκροτημένος διανοούμενος Andre διαπρέπει σε ένα κίνημα αυστηρά αυτοαναφορικό και ελιτίστικο. Με καθαρές γεωμετρικές φόρμες, επικεντρωμένος στο υλικό και στο απολύτως στοιχειώδες γίνεται ο γκουρού του μινιμαλισμού.
Παρόλο που η τέχνη του σχολιάζει το μνημειακό και το μόνιμο -όπως και της Mendieta- απέχει μακράν από την αμεσότητα της γυναικείας performance όπως και από την εγγενή σχέση της τέχνης της Mendieta με τη φύση, καθότι η δική του είναι εντελώς βιομηχανική.
Ο γάμος τους είναι μια σύγκλιση αντιθέσεων γοητευτική και επικίνδυνη.
Τη μοιραία νύχτα του θανάτου της Mendieta ο Andre δεν είναι απλώς ο μοναδικός παρόν αλλά –καθότι μεθυσμένοι και οι δύο- οι καταθέσεις του είναι γεμάτες αντιφάσεις, όπως και οι γύρω μαρτυρίες. Αρχικά συλλαμβάνεται ως ένοχος δολοφονίας, στη συνέχεια αφήνεται ελεύθερος λόγω ελλιπών στοιχείων –και με την αμέριστη συμπαράσταση ενός μεγάλου μέρους της καλλιτεχνικής κοινότητας. Όχι όμως όλης. Μέχρι σήμερα υπάρχει κόσμος που πιστεύει στην ενοχή του Andre και στην αμέλεια του συστήματος να εξιχνιάσει το συμβάν –όπως πραγματεύεται και το Naked in the window- ενώ στις μεγάλες διοργανώσεις όπου εμφανίζεται δουλειά του φεμινιστικές ακτιβιστικές οργανώσεις δίνουν ηχηρό μήνυμα φωνάζοντας “Where is Ana Mendieta” διαμαρτυρόμενες τόσο για το αμφισβητήσιμο της απαλλαγής του, όσο και για την, ακόμα και σήμερα, χαμηλή παρουσία της γυναικείας τέχνης σε μεγάλες θεσμικές εκθέσεις. Πρόσφατα στο MOCA Geffen του Λος Άντζελες και πέρσι στα εγκαίνια της νέας πτέρυγας της Tate Modern στο Λονδίνο τα πανό και τα ερωτηματικά εξακολουθούν να παρελαύνουν απτόητα.
Αφορμή για αυτή τη μικρή ενθύμηση των συμβάντων η σύντομη συνύπαρξη τω δύο καλλιτεχνών αυτό τον καιρό στο Λονδίνο.
Στην Alison Jacques Gallery και μέχρι τις 24 Ιουνίου μπορεί να δει κανείς κάποια πολύ ενδεικτικά έργα της φεμινιστικής και land art τέχνης της Ana Mendieta.
Η έκθεση Ana Mendieta: Metamorphosis περιλαμβάνει έργα από τη σειρά Siluetas, με τις χαρακτηριστικές αποτυπώσεις του περιγράμματος του σώματός της στο χώμα, ένα σύνολο δουλειάς που η ίδια ονόμαζε γλυπτά earth body, σχέδιά της με μελάνι όπου το γυναικείο σώμα εμφανίζεται σε διάφορους φυσικούς σχηματισμούς, το video Volcan αλλά και το προκλητικό φωτογραφικό ντοκουμέντο Untitled (Facial Hair Transplants) όπου η καλλιτέχνης κατασκευάζει ένα μούσι από φυσική τρίχα στο πρόσωπό της προκειμένου να σχολιάσει τα έμφυλα χαρακτηριστικά της εξουσίας.
Γύρω στα δέκα μόλις λεπτά απόσταση από την Alison Jacques, στην ολοκαίνουρια Γκαλερί Thaddaeus Ropac εκτίθενται δύο εμβληματικά έργα του Carl Andre. Η συλλογή Marzona την οποία η γκαλερί απέκτησε πρόσφατα και μέρος της οποίας είναι τα εν λόγω έργα είναι μια συλλογή σημαντικών έργων μινιμαλιστικής τέχνης που εκτός του Andre περιλαμβάνει πολύ μεγάλα ονόματα του κινήματος όπως Donald Judd, Dan Flavin, Sol LeWitt, Richard Serra.
Και μια μικρή σημείωση για την γκαλερί Thaddaeus Ropac: Με μέχρι τώρα παραρτήματα στο Παρίσι και το Σάλτσμπουργκ, άνοιξε μόλις στις 28 του Απρίλη τον νέο της χώρο στο ανακαινισμένο υπέροχο νεοκλασσικό Ely House της οδού Dover. Το αρχοντικό αυτό υπήρξε έδρα του Albemarle Club, μιας από τις πρώτες λέσχες που δέχτηκαν γυναίκες στο Λονδίνο και σημείο συνάντησης του κινήματος των Σουφραζέτων και μάλιστα σχετίστηκε και με ένα περίφημο σκάνδαλο μεταξύ του Oscar Wilde και της Μαρκησίας του Queensberry.
Αυτή την περίοδο εκτός από την έκθεση των μινιμαλιστών στην γκαλερί μπορεί κανείς να δει τρεις ακόμα ενδιαφέρουσες εκθέσεις από τους Gilbert and George, Joseph Beys και Oliver Beer.