Once Upon A Time In Venice
Κάποτε στη Βενετία
(ΞΕΤΥΛΙΓΜΑ ΣΚΕΨΗΣ ΠΑΝΩ ΣΕ ΜΙΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΨΥΧΟΓΕΩΓΡΑΦΙΣΗ ΜΙΑΣ ΠΟΛΗΣ ΚΑΙ ΜΙΑΣ ΕΚΘΕΣΗΣ)
I.
Unfold (ξεδιπλώνω, ξετυλίγω, ανοίγω, ενημερώνω, εξελίσσω, αναπτύσσω, αποκαλύπτω):
Ρήμα που παραπέμπει σε ξεδίπλωμα χαρτιού, ή υφάσματος ενετικού διπλωμένου ή τυλιγμένου, σε άνοιγμα φυλλαδίου, λουλουδιού ή της Βεντάλιας του Goldoni, σε νουβέλα του D’Annunzio ή θεατρικό του Shakespeare ή graphic novel παραμύθι του Hugo Pratt ή ταινία με την Katherine Hepburn ή λογοτεχνικό παιχνίδι του Calvino, που εκτυλίσσεται ανάμεσα σε γέφυρες, σιντριβάνια και πλατείες, σε διαδικασία που τρέχει σαν το νερό σε κανάλι, σε μελωδία που βγαίνοντας από βενετσιάνικο παράθυρο εξελίσσεται αυτοσχεδιαστικά και καταλαμβάνει μια πόλη, σε μυστικό που σιγά σιγά βγαίνει στο φως σαν μάσκα που πέφτει, σε σκέψη που διακλαδώνεται πριν ανθίσει, σε δώρο με ιδιότροπο περιτύλιγμα που αποκαλύπτεται με σασπένς, σε καλλιτεχνικό πρότζεκτ που με αφετηρία μια πόλη και μια έκθεση αναπτύσσεται ελικοειδώς, σταδιακά αλλά αναπάντεχα.
ΙΙ.
Βενετία: Τόπος τυλιγμένος με θάλασσα, μύθους, ιστορίες, τέχνη, μελωδίες και μυστικά που στροβιλίζονται, ξετυλίγονται και αποκαλύπτονται στα κανάλια. Τόπος λαβυρινθώδης, όπου χάνεσαι εύκολα και αβίαστα όταν αφήνεσαι στην τυχαιότητα της περιπλάνησης σαν brainstorming, τριγυρνώντας από γέφυρα σε γέφυρα, από τρατορία σε τρατορία, από μουσείο σε μουσείο και από palazzo σε palazzo. Τόπος ξετυλίγματος μίτων και μύθων.
Μέσα στο μυστήριο και τη σαγήνη της η Βενετία κινηματογραφική, θεατρική, μουσική, καλλιτεχνική ή ιστορική γίνεται μεγαλειώδες σκηνικό εξέλιξης προσωπικών αφηγήσεων που αφήνουν πολυδιάστατα αποτυπώματα μέσα στο δαίδαλο του θρύλου της. Όσες και όσοι την έχουμε επισκεφθεί και έχουμε περιηγηθεί έχουμε χαθεί στο πλέγμα των στενών της, έχουμε παγιδευτεί σε δρομολογιακές λούπες που μας επαναφέρουν στο ίδιο μέρος, έχουμε πάρει το λάθος βαπορέτο που μας έχει βγάλει σε έναν ακόμα πιο συναρπαστικό προορισμό, ένα ακόμα μουσείο ή ναό, έχουμε ακολουθήσει λάθος sotoportego, έχουμε φτιάξει τις μικρές ή μεγάλες μας, κωμικές ή όχι, ιστορίες που καθορίζουν τον τρόπο που την έχουμε βιώσει, που θα την περιγράψουμε κάποτε προφορικά ή γραπτά ή μέσα από ένα έργο τέχνης.
III.
Το 1980 η Sophie Calle πάει στην Βενετία ακολουθώντας στα κρυφά έναν άγνωστο άντρα που γνώρισε τυχαία σε ένα πάρτι. Χωρίς πάθος, πρόγραμμα και σκοπό, αφήνει την διαμονή της να ξετυλιχτεί πάνω στην κρυφή αυτή καταδίωξη. Αποζητώντας τη δημιουργικότητα που επιφυλάσσει το ξεδίπλωμα της τυχαιότητας, η Calle περιηγείται στην πόλη, ακολουθώντας τον στόχο της. Bγάζοντας φωτογραφίες και καταγράφοντας τις αυτοσχέδιες μεθόδους της να μαζέψει πληροφορίες από την τοπική κοινότητα, σε συνδυασμό με τις προσωπικές της σκέψεις και συναισθήματα ενόσω εξελίσσεται η αναζήτηση, δημιουργεί ένα παράξενο και λίγο τραχύ, προσωπικό αρχείο.
IV.
Στη Θεωρία του Derive ο Guy Debord αναφέρει: «Σε ένα dérive ένα ή περισσότερα άτομα κατά τη διάρκεια μιας συγκεκριμένης περιόδου εγκαταλείπουν τις σχέσεις τους, τις εργασιακές και ψυχαγωγικές τους δραστηριότητες και όλα τα άλλα συνηθισμένα κίνητρά τους για κίνηση και δράση, και αφήνουν τους εαυτούς τους να παρασυρθεί από τα αξιοθέατα του εδάφους και τις συναντήσεις που βρίσκουν εκεί. Η τυχαιότητα είναι λιγότερο σημαντικός παράγοντας σ ‘αυτή τη δραστηριότητα από όσο θα περίμενε κανείς: από άποψη dérive οι πόλεις έχουν ψυχογεωγραφικά περιγράμματα, με σταθερά ρεύματα, σταθερά σημεία και δίνες που αποθαρρύνουν έντονα την είσοδο ή την έξοδο από ορισμένες ζώνες (…) Κάποιος μπορεί να κάνει dérive μόνος του, αλλά τα στοιχεία δείχνουν ότι η καλύτερη αριθμητική διάταξη είναι μικρές ομάδες δύο ή τριών ατόμων που έχουν φτάσει στο ίδιο επίπεδο συνειδητοποίησης, καθώς η διασταύρωση των εντυπώσεων αυτών των διαφορετικών ομάδων καθιστά δυνατή την επίτευξη πιο αντικειμενικών συμπερασμάτων. Είναι προτιμότερο η σύνθεση αυτών των ομάδων να αλλάζει από το ένα derive στο άλλο.»
V.
Flâneusy: Στο βιβλίο της Flâneuse η συγγραφέας Lauren Elkin γράφει με αφορμή τη δική της προσωπική περιήγηση στη Βενετία: «Η Βενετία δεν είναι μια πόλη που προσεγγίζεται με ένα δρομολόγιο: είναι βέβαιο ότι θα χαθείς και θα αργήσεις σχεδόν πριν ξεκινήσεις. Ακόμη κι οι προικισμένοι με μια ευκρινέστερη αίσθηση κατεύθυνσης δεν τη γλιτώνουν. Καθώς περπατάς μέσα στην πόλη, οι δρόμοι αναδιατάσσονται επιδέξια, όπως ένας ντίλερ ανακατεύει τα χαρτιά. Αν δείτε ένα κατάστημα ή εστιατόριο που θα θέλατε να επισκεφθείτε, κάντε το που και που γιατί οι πιθανότητες να το βρείτε ξανά είναι ελάχιστες.»
VI.
Μπιενάλε της Βενετίας: To 2019 η κεντρική έκθεση της Μπιενάλε της Βενετίας με επιμελητή τον Ralph Rugoff είχε τίτλο «May you live in interesting times». Φράση ευχή- κατάρα, επιθετική και υποτακτική, ειρωνική και αρρενωπή, περιπαιχτική και αμφίθυμη --δεδομένης της εκτεταμένης οικονομικής και περιβαλλοντικής κρίσης που ήδη εξελισσόταν στον Δυτικό κόσμο— και εντέλει μάλλον τραγικά ειρωνική μετά το ξέσπασμα του Covid 19, λίγο αργότερα, που είχε σαν αποτέλεσμα-- μεταξύ πολλών και πολύ τραγικότερων άλλων — και την αναβολή της επόμενης Μπιενάλε του 2021.
Η Μπιενάλε της Βενετίας του 2022, με την πρώτη Ιταλίδα γυναίκα επιμελήτρια ever, την Cecilia Alemani, έχει σαν τίτλο της κεντρικής έκθεσης «The Milk of Dreams», εμπνευσμένο από τη συλλογή διηγημάτων της σουρεαλίστριας Leonora Carrington. Τίτλος ονειρικός κι ελπιδοφόρος, παράδοξος αλλά κατευναστικός, θηλυκός και παραμυθένιος, ανοιχτός σε πάμπολλες ερμηνείες και νέα οράματα. Τίτλος ευχή για να φτιάξουμε έναν νέο κόσμο όπως τον ονειρευόμαστε.
VII.
Ψυχογεωγραφία: «Η ακριβής μελέτη των κανόνων και των ιδιαίτερων επιδράσεων του γεωγραφικού περιβάλλοντος, συνειδητά οργανωμένων ή μη, στα συναισθήματα και τη συμπεριφορά των ατόμων.»
IIX.
Προκειμένου να εκφράσουν την αντίθεσή τους στον πόλεμο που ξέσπασε με την εισβολή της Ρωσίας στη Ουκρανία, το καλλιτεχνικό ντουέτο του Ρωσικού περιπτέρου : Alexandra Sukhareva και Kirill Savchenkov, αποσύρουν τη συμμετοχή τους από τη Μπιενάλε της Βενετίας. Την ίδια στιγμή μια άλλη ομάδα δύο καλλιτεχνών, οι ΟRTΑ από το Καζανκστάν αφού το έργο τους χάνεται μέσα στην αναμπουμπούλα της πανδημίας και του πολέμου, ανατρέχουν σε found objects μέσα από την πόλη και μας υπόσχονται ότι το Νοέμβριο του 2022 θα χακάρουν την τόσο διαταραγμένη τρέχουσα πραγματικότητα ανοίγοντας ένα Portal to the Fourth Dimension.
IΧ.
MouSou: Τα έργα της ομάδας MouSou έχουν να κάνουν με τη συνάντηση, το συναπάντημα και την κοινή εμπειρία που βιώνεται μέσω γευμάτων, ταξιδιών, περιηγήσεων ή παιχνιδιών, με την επικοινωνία δηλαδή και την ανταλλαγή σε συνθήκες ανεμελιάς και άφεσης, ποιότητες που την τελευταία δεκαετία –την οργωμένη από κοινωνικές, περιβαλλοντικές, οικονομικές, πολιτικές και υγειονομικές κρίσεις πάσης φύσης-- μοιάζει να έχουμε πολύ νοσταλγήσει. Εστιάζοντας στις αισθήσεις, τις αφηγήσεις και τις συναντήσεις τα έργα των MouSou διερευνούν τους χώρους επαφής του Εγώ και του Εσύ, του δικού Μου και του δικού Sου, τα γόνιμα χώματα όπου βλασταίνει η επικοινωνία των ανθρώπων, η αλληλεγγύη και η πολυπολιτισμικότητα αλλά και διαμορφώνονται οι ταυτότητες. Βασικό στοιχείο της διάδρασης αυτής είναι η πράξη της προσφοράς. Σε παλαιότερες δουλειές τους για παράδειγμα, οι καλλιτέχνιδες έχουν μαγειρέψει, ψήσει και φιλέψει το κοινό τους με ευφάνταστα πιάτα και γλυκά, χρησιμοποιώντας αυτοσχέδιες συνταγές προσεγγίζοντας ιδιότυπα τοπικές κουλτούρες και πολιτισμικές διαφορές μέσα από τις έννοιες της οικογένειας και της απόστασης. Στις συνταγές αυτές μέλη των γενεαλογικών τους δέντρων εμπνέουν την παρασκευή ηδύποτων ή χιλιομετρικές αποστάσεις ανάμεσα σε ευρωπαϊκές πρωτεύουσες μεταφράζονται σε ποσότητες υλικών μαγειρικής.
Στο καινούριο τους πρότζεκτ, ένα πρότζεκτ εν είδει ιδιότυπου καλλιτεχνικού μεμουάρ/οδοιπορικού στη Μπιεναλική Βενετία, που ξεκίνησε λίγο πριν την πανδημία και φέτος πραγματοποιεί το δεύτερό του κεφάλαιο, το περιπόθητο μοίρασμα προκύπτει μέσα από μια επίσης πολύπλοκη αλλά ίσως πιο εσωτερική διαδικασία πολιτισμικού σχολιασμού.
X.
Unfold: Μετά από μια βαριά φορτισμένη περίοδο όπου η ίδια η διαδικασία του ταξιδιού και της ανθρώπινης συνάντησης και «ανάμειξης» ήταν απαγορευμένη, η ομάδα ταξιδεύει και περιηγείται στη θρυλική και κατάμεστη πόλη και έκθεση, αναμειγνύεται, συναντά και συνομιλεί, μαζεύοντας ταυτόχρονα χάρτινο υλικό και καταγράφοντας την εμπειρία μέσα από φωτογραφίες, σημειώσεις και γνωστοποιήσεις μέσω social media, φτιάχνοντας έτσι ένα ιδιόμορφο προσωπικό-δημόσιο, βιωματικό αρχείο. Στην ουσία, πρόκειται για την απόπειρα να αποδοθεί το ίδιο το “είδωμα” και η εμπειρία του ταξιδιού και της παρουσιαζόμενης τέχνης, μέσω μιας ιδιότυπης καλλιτεχνικής πρακτικής που συνδυάζει το derive στην πόλη με την άφεση στη δημιουργική τυχαιότητα του flâneusy.
Προκειμένου να επικοινωνηθεί η απόπειρα αυτή, επιστρατεύονται όχι μόνο όλα τα σύγχρονα ηλεκτρονικά μέσα μοιράσματος αλλά και πιο «παλιομοδίτικοι» τρόποι, το χάρτινο αρχείο, η χειροποίητη επέμβαση, η αλληλογραφία. Το εικονικό διαδέχεται το πραγματικό και τα καλλιτεχνικά αποτελέσματα/έργα/αρχειακά υλικά της έρευνάς τους κοινοποιούνται διαδικτυακά, αλλά αποστέλλονται και πραγματικά, ως χειροπιαστά αντικείμενα/δώρα (για ξετύλιγμα) μέσω ταχυδρομείου.
Τα έργα τέχνης που επιλέγουν να χρησιμοποιήσουν ως επίκεντρο και οι εικονικές και πραγματικές επεμβάσεις τους σε αυτά και στο επικοινωνιακό υλικό τους, δημιουργούν εστίες μοιράσματος της εμπειρίας τους από το ταξίδι, κι έτσι το έργο εκτυλίσσεται ως καταστασιακή χαρτογράφηση της πόλης, ως βιωματική απόδοση της ψυχογεωγραφίας της Βενετίας εν μέσω Μπιενάλε ή ως μεμουάρ όπου τα «δανεισμένα» υλικά πληροφορίας και συμμετοχής λειτουργούν σαν γλώσσα, χάνοντας ή «ξεδιπλώνοντας» προς κάτι καινούριο την αρχική τους υπόσταση.
Κείμενο για το art project Unfold της καλλιτεχνικής ομάδας MouSou που πραγματοποιήθηκε στη Βενετία κατά τη διάρκεια των Μπιενάλε 2019 και 2022.
Once Upon A Time In Venice
(Unfolding of thoughts on an artistic psychogeography of a city and an exhibition)
I.
Unfold: (unwrap, unravel, unwind, unroll, emerge, evolve, develop, narrate, reveal, occur):
opening of a booklet, a flower or Goldoni's fan, to the narration of a D'Annunzio's novel or a Shakespeare's play or a graphic novel by Hugo Pratt or a film with Katherine Hepburn or a literary game by Calvino, evolving between bridges, fountains and squares, to a process running like water in a canal, to a melody that comes out of a Venetian window developing improvisationally and occupying a city, to a secret that is slowly emerging, like a falling mask, to an idea that branches before it blooms, to a gift with a whimsical wrapping that reveals itself with suspense, to an artistic project that beginning within a city and an exhibition, is developing helically, gradually but unexpectedly.
II.
Venice: a place wrapped in sea, myths, stories, art, melodies, and secrets that swirl, unfold and reveal themselves through the canals. A labyrinthine place, where you get lost easily and effortlessly when you are left to the randomness of wandering like brainstorming, wandering from bridge to bridge, from trattoria to trattoria, from museum to museum and from palazzo to palazzo. Place of unfolding mites and myths.
In its mystery and fascination, Venice, filmic, theatrical, musical, artistic, or historical, becomes a magnificent setting for developing personal narratives that leave multidimensional imprints in the maze of its legend. Most of us who have visited and wandered around have been lost in the net of its lanes; we have been trapped in loops taking us back to the same place, again and again, we have got on the wrong Vaporetto only to disembark on an even more exciting destination, a museum or temple we never would meet otherwise, we have followed the wrong sotoportego, we have created our short or long, comical or not, stories that define the way we have experienced it and the way we will then describe it, orally or in writing or even through an artwork.
III.
In 1980 Sophie Calle went to Venice, secretly following an unknown man she met at a party. Without passion, program, and purpose, she lets her trip unravel based on this hidden pursuit. Seeking the creativity hidden in the unfolding of randomness, Calle tours the city, tracking her target. By recording her improvised methods of gathering information through the local community, combined with her thoughts and feelings as the pursuit progresses, she creates a strange and a little rough personal archive.
IV.
In his Theory of Derive Guy Debord says: "In a dérive, one or more persons during a certain period drop their relations, their work and leisure activities, and all their other usual motives for movement and action and let themselves be drawn by the attractions of the terrain and the encounters they find there. Chance is a less important factor in this activity than one might think: from a dérive point of view, cities have psychogeographical contours, with constant currents, fixed points and vortexes that strongly discourage entry into or exit from certain zones. (…) One can dérive alone, but all indications are that the most fruitful numerical arrangement consists of several small groups of two or three people who have reached the same level of awareness since cross-checking these different groups' impressions makes it possible to arrive at more objective conclusions. It is preferable for the composition of these groups to change from one dérive to another."
V.
Flâneusy: In her book Flâneuse, author Lauren Elkin writes about her own, personal tour of Venice: "But Venice is not a city you approach with an itinerary: you are certain to get lost, and to be late almost before you've set out. Even those blessed with a superior sense of direction are not spared; as you walk through the city the streets rearrange themselves dexterously, like a dealer shuffling cards. If you see a shop or restaurant you'd like to try, do it then and there because the chances of finding it again are slim."
VI.
Venice Biennale: In 2019, the main exhibition of the Venice Biennale, curated by Ralph Rugoff, was titled "May you live in interesting times". Title taken from an old Chinese proverb that could be a wish or a curse, aggressive and submissive, ironic, and masculine, mocking and ambivalent— given the widespread economic and environmental crisis that was already developing in the Western world — and ultimately, somewhat tragically ironic, after the outbreak of Covid 19, a little later, which resulted ―among many and much more tragic other things― and the postponement of the next Biennale of 2021.
The 2022 Venice Biennale's main exhibition, by the first Italian female curator ever, Cecilia Alemani, is titled "The Milk of Dreams", inspired by a children's stories collection by the surrealist painter and writer Leonora Carrington. Title dreamy and hopeful, puzzling but calming, feminine and enchanted, open to numerous interpretations and new visions.
Title-wish for the creation of a new world exactly as we dream it.
VII.
Psychogeography: "The study of the precise laws and specific effects of the geographical environment, consciously organized or not, on the emotions and behaviour of individuals."
IIX.
In order to express their opposition to the war that broke out after Russia's invasion of Ukraine, the Russian Pavilion's artistic duo, Alexandra Sukhareva and Kirill Savchenkov, withdrew their participation from the Venice Biennale 2022. At the same time, another group of two artists, ORTA from Kazakhstan, after their work was lost in the midst of the pandemic and the war, turned into found objects throughout the city and promised us that in November 2022, they will hack the so troublesome current reality by opening a Portal to the Fourth Dimension.
IX.
MouSou: MouSou's projects are about meeting, get-together and sharing experiences through meals, trips, tours, or games, that is, communication and exchange in conditions of carefree and relaxation; qualities that in the last decade –ploughed by social, environmental, financial, political and health crises of all kinds—we kind of missed a lot. By focusing on sensations, narratives, and encounters, MouSou's works explore the spaces of contact between me and you, mine and yours, the fertile soil where people's communication, solidarity and multiculturalism sprout, and identities are formed. A key element of this interaction is the act of offering. In their earlier works, for example, the artists have cooked, baked, and treated their audiences with original dishes and cakes, using improvised recipes that approach specific local cultures and cultural differences through the concepts of family and distance. In these recipes members of their genealogical trees inspire the preparation of liqueurs or kilometrical distances between European capitals translate into quantities of cooking materials.
In their new project, a project in the form of a peculiar artistic memoir/travelogue in "Biennalian" Venice ―which began shortly before the pandemic and this year is making its second chapter―, the desirable sharing takes place through an also complex but perhaps more internal process of cultural commentary.
X.
Unfold: after a long, heavily charged period where the very process of travel and human encounter and "mixing" was forbidden, the team travels and tours the legendary and crowded city and exhibition, mixing, meeting, and discussing, while at the same time collecting paper material, and recording the experience through photos, notes and releases in social media, creating thus a peculiar personal-public, experiential archive. Actually, it could be read as an attempt to communicate their very gaze, along with their experience of travel and art, through a strange artistic practice that combines the situationist dérive in the city with a poetic abandonment to the creative randomness of flâneusy.
In order to communicate this attempt, they use not only all contemporary digital means of sharing but also more "old-fashioned" ways, the paper file, the handmade intervention, the letters' correspondence. The virtual succeeds the real, and the artistic results/works/archival materials of their research are presented online but also sent in real as tangible objects/ gifts (for unfolding) by post.
The artworks that the group choose to use as its base, along with the virtual and actual interventions in them and their communication material, create a platform for sharing their experience of the journey. This way, the work opens out like a situationist map of the city, like an empirical enactment of Venice's psychogeography during the Biennale, or like a memoir where the "borrowed" information and interaction materials become a language, losing thus their original status, or "unfolding" it to something completely new.