Η γοητεία της ενόχλησης
Ας ξεκαθαρίσουμε κάτι από την αρχή. Η έκθεση του Steve McQueen στην Tate Modern, πρώτη μεγάλη ατομική του μετά το 1999 που κέρδισε το βραβείο Turner, δεν είναι μια ευχάριστη έκθεση.
Σε μια εποχή όμως που το θέμα της ποιότητας στην τέχνη έχει αποδεσμευτεί από την ηδονιστική απόλαυση ενός όμορφου ή/και ευχάριστου θεάματος και κυρίως αφορά εγκεφαλικές συγκινήσεις πυροδοτημένες από αλλεπάλληλες αναμετρήσεις με το κοινωνικοπολιτικό ή/και ηθικό αίσθημα του θεατή, είναι ακριβώς αυτή η οξεία ενόχληση που προκαλεί η δουλειά του το στοιχείο που την απογειώνει. Πέρα από τον επικό λυρισμό του John Acomfrah ή τη δριμύτητα του Arthur Jaffa –ποιότητες που χαρακτηρίζουν μια ένδοξη υιοθέτηση του φιλμικού μέσου από τη σύγχρονη Αφροαμερικάνικη καλλιτεχνική σκηνή-- ο McQueen κερδίζει τις εντυπώσεις μέσα από μια σοκαριστική ωμότητα που σε κρατάει ακατάπαυστα σε ανησυχία. Υπό αυτή τη σκοπιά μια αναδρομική του είναι μάλλον δύσκολο εγχείρημα, για τον θεατή πρωτίστως, αφού μετά από κάθε φιλμ χρειάζεσαι τουλάχιστον λίγα λεπτά διάλλειμα για να συνέλθεις.
Γι’ αυτό και το στήσιμο της έκθεσης στην Tate αναδεικνύεται εξαιρετικά λειτουργικό, αφού με διάχυτες οθόνες στο χώρο, μικρές αίθουσες προβολής και ευρύχωρους πάγκους στους τοίχους διευκολύνει τόσο την ελεύθερη περιήγηση, όσο και το απαραίτητο ξαπόσταμα.
Έργα όπως το 7th Nov.(2001) και το Ashes (2002-15) που κοιτάζουν χωρίς φίλτρο τις σύγχρονες σκληρές συνθήκες ζωής –και θανάτου-- νέων Αφροαμερικάνων των γκέτο και μέσω αυτών την καλλιέργεια της έννοιας της αρρενωπότητας ή το Western Deep (2002) που ως αλληγορία της αποικιοκρατίας καταγράφει ωμά την εργασιακή κόλαση στα πιο βαθιά ορυχεία χρυσού στον κόσμο, αφήνουν την αίσθηση ενός χαστουκιού πραγματικότητας, ενώ την ίδια στιγμή δοκιμάζουν τις εκφραστικές δυνατότητες νέων σχέσεων ήχου και εικόνας. Οι σύντομες video art εγκαταστάσεις τύπου Charlotte (2004) και Cold breath (1999) δε, προκαλούν μια αισθητική σύγχυση αρκετά ενοχλητική ώστε να εγείρει ερωτήματα συσχετισμών που αφορούν την τρέχουσα οπτική κουλτούρα.
Εξίσου πολιτικά αλλά πιο εννοιολογικά τα Static (2009) και Once upon a time (2002) σε δυο τεράστιες οθόνες που δεσπόζουν στο χώρο, δημιουργούν ένα δονούμενο οπτικοακουστικό περιβάλλον που δίνει ρυθμό και ταυτότητα στη συνολική εμπειρία.
Ίσως η πιο ενδιαφέρουσα και ενοχλητική έκθεση της σεζόν.