London strolling. Βραζιλιάνικη φεμινιστική τέχνη και καμπαρέ του μεσοπολέμου
Στο κρύο, βιαστικό και πολυάσχολο προ-εορταστικό Λονδίνο οι γκαλερί και τα μουσεία της πόλης λειτουργούν σαν ησυχαστήρια. Οι εκθέσεις αυτή την εποχή άλλωστε είναι τόσες πολλές και για τόσο διαφορετικά γούστα (από τα αυτοπορτραίτα του ιερού τέρατος Lucien Freud μέχρι τις βέβηλες εγκαταστάσεις του κακού παιδιού Danh Vo) που όσο δύσκολο είναι να διαλέξεις, άλλο τόσο εύκολο είναι να βρεθείς όπου κι αν είσαι κοντά σε ένα καλό θέαμα.Αν είναι πάντως να διάλεγα ένα προορισμό αυτή την εποχή αυτός θα ήταν η γκαλερί White chapel στο Ανατολικό Λονδίνο όπου μεταξύ άλλων λαμβάνει χώρα και η έκθεση της καλλιτέχνιδας Anna Maria Maiolino με τον ιντριγκαδόρικό τίτλο Making love revolutionary (Κάνοντας την αγάπη επαναστατική).
Η Maiolino γεννήθηκε στην Ιταλία αλλά σπούδασε τέχνη και διαμόρφωσε την καλλιτεχνική της ταυτότητα στη Βραζιλία, μια Βραζιλία που στα 60s, όταν βρέθηκε δηλαδή η καλλιτέχνις εκεί, είχε ένα πολύ δυναμικό καλλιτεχνικό παλμό. Αποτελώντας ένα ακόμα δείγμα εξαιρετικής πειραματικής εικαστικής δουλειάς από γυναίκες καλλιτέχνες της Λατινικής Αμερικήςτης γενιάς της--που η αλήθεια είναι ότι έμειναν για καιρό στην αφάνεια--όπως η Ana Mendieta, η Lygia Clark ή η Silvia Gruner, η Maiolino έχει ένα εντελώς προσωπικό και έντονα γυναικείο ιδίωμα που βασίζεται πολύ στη μορφή του σώματος και στη γλώσσα. Οι θεματικές της αναλόγως εστιάζουν ως επί το πλείστον σε θέματα του γυναικείου σώματος όπως η μητρότητα, η εκμετάλλευσή του και η ‘σίγαση’ της γυναικείας φωνής από τα εξουσιαστικά πατριαρχικά καθεστώτα. Ταυτόχρονα βέβαια με τη φεμινιστική κριτική ασκούν και μια γενικότερη κριτική σε δικτατορικές κυβερνήσεις όπως αυτή που είχε η Βραζιλία από το 1964 μέχρι το 1985.
Τεχνοτροπικά μέσα από τη δουλειά της ανοίγονται διάλογοι της Βραζιλιάνικης παράδοσης, της τελετουργίας και της μεταφυσικής φαντασίας με τα μείζονα καλλιτεχνικά ζητήματα του δεύτερου μισού του προηγούμενου αιώνα, που αφορούσαν τη σχέση της ιδέας με τη φόρμα. Έτσι τελικά τα έργα της βρίσκονται κάπου ανάμεσα στην γυμνή νεοϋορκέζικη μινιμαλιστική τέχνη και στον επαναστατικό neo-concretismo, το κατεξοχήν βραζιλιάνικο κίνημα που άνθησε μέσα στη δεκαετία του ’60 και σκοπό είχε να ξαναφέρει την τέχνη σε επαφή με το πολιτικό με ιδρυτές δυο πολύ σπουδαίους καλλιτέχνες, τον Helio Oiticica και τη Lygia Clark.
Στον κάτω όροφο της, εξαιρετικά επιμελημένης έκθεσης στη White chapel, μπορεί κανείς να δει την εξέλιξη του μοναδικού καλλιτεχνικού ιδιώματος της Maiolino τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, από το 1990 μέχρι σήμερα. Παρουσιάζεται μια σειρά από καινούρια γλυπτά, επίτοιχα, και εγκαταστάσεις από πηλό, που παραπέμπουν σε εντόσθια, διαμελισμένα σώματα, στον πόνο και το τραύμα γενικότερα.
Εδώ μπορεί επίσης κανείς να δει και σχέδιά της όπως και ‘κεντήματα’ σε χαρτί στο ίδιο ύφος, μια έντονη πολύ εκφραστική ασπρόμαυρη χειρονομία με φλας χρωμάτων και βιομορφικά σχήματα που μοιάζουν με σώματα, οργανικές μορφές ή γράμματα.
Παλαιότερη δουλειά της με ισχυρό πολιτικό λόγο παρουσιάζεται στον πρώτο όροφο όπου πέρα από μια σειρά από υπέροχα σχέδια με πενάκι, επικρατούν μαύροι καμβάδες και φωτογραφίες.
Επίσης μπορεί εδώ κανείς να διακρίνει μια εμμονή στο θέμα της εγκυμοσύνης, της δημιουργίας αλλά και του εγκλεισμού μέσα από το μοτίβο του αυγού που επαναλαμβάνεται σε όλη τη δουλειά της.
Τα φιλμ της Maiolino που προβάλλονται στην έκθεση στον ίδιο όροφο, είναι σκοτεινά σαρκαστικά και έντονα. Όπως η υπόλοιπη δουλειά και η ποίησή της χαρακτηρίζονται και αυτά από μια βίαιη εκφραστικότητα, μια υποβόσκουσα οργή απέναντι σε κάθε είδους αδικία και καταπίεση. Μετά τηMaiolinoμη παραλέιψετε μια βόλτα από την αίθουσα του αρχείου όπου υπάρχει ένα μικρό απολαυστικό αφιέρωμα στο Fluxus και τη σχέση του με τη μουσική.
Περνώντας σε εντελώς διαφορετικό κλίμα,παραμένοντας όμως ανατολικά, μια ενδιαφέρουσα πρόταση για τις κρύες λονδρέζικές μέρες είναι όπως πάντα το Barbican Center. Εδώ αυτό τον καιρό τρέχει ένα εντυπωσιακό σόου για τα καμπαρέ και τα κλαμπ από το 1880 στα 60s και την πολυεπίπεδη πολιτισμική τους επίδραση στις τοπικές κοινωνίες. Η έκθεση In to the night:Cabarets and Clubs in Modern Art παρουσιάζει μια σειρά από χώρους συνάντησης και διασκέδασης μέσα στους οποίους καλλιεργήθηκανρεύματα σκέψης και αισθητικής που καθόρισαν τον μοντερνισμό, ενώ φιλοξένησαν πασίγνωστα παγκοσμίως ονόματα των εικαστικών και της μουσικής όπως οι Henri de Toulouse-Lautrec, Giacomo Balla, Erik Satie, Otto Dix,Max Beckmann,Josephine Baker, Duke Ellington, Fela Cuti και Ramón Alva de la Canal.
Η περιήγηση ξεκινά από το Παρίσι του τέλους του 19ου αιώνα, του θρυλικού Μαύρου Γάτου(Le chien noir) και των Folies Bergères όπου η Loïe Fuller χορεύει τον φημισμένο serpentine dance και διασχίζει ηπείρους για να φτάσει από το Λονδίνο, τη Ζυρίχη, του Cabaret Voltaire και τη μεσοπολεμική Νέα Υόρκη στην Τεχεράνη και το Ιμπαντάν και το καταπληκτικό Mbari Artists and Writers Club ένα κλαμπ-κολεκτίβα καλλιτεχνών, μουσικών,ηθοποιών, χορευτών και ποιητών που στα τέλη του 1960 πυροδότησαν μια έκρηξη δημιουργικότητας και καινοτομίας στην Νιγηρία.
Ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να δει φωτογραφικά ντοκουμέντα, φιλμ, άφθονα αντικείμενα design της εποχής αλλά και αναπαραστάσεις εσωτερικών χώρων, μακέτες καιμέρος των διακοσμήσεων των κλαμπ. Ξεχωρίζουν μεταξύ άλλων η ξυλόγλυπτη διακόσμηση της εισόδου του Mbari Mayo, ένας κωμικός χάρτηςμε τα night clubs του Χάρλεμ του μεσοπολέμου, το βίντεο με μια εκδοχή του θρυλικού χορού της Loie Fuller, οι ‘σατανικές’ διακοσμήσεις του Cabaret del Diavolo της Ρώμης, οι εικονογραφήσεις των ποιημάτων του Langston Hughes καιτέλος –από τα πιο εντυπωσιακά εκθέματα— μια αναπαράσταση σε φυσικό μέγεθος του εσωτερικού του Βιεννέζικου Cabaret Fledermaus, όλο φτιαγμένο με υπέροχα πολύχρωμα πλακάκια.